Zijn en de transitieve vergissing

Eigenlijk is het accepteren van de file een simpel maar fundamenteel voorbeeld van het loslaten van oordelen. Dit heeft alles te maken met het werkwoord zijn. We zeggen: de file is vervelend. Hier wordt het werkwoord per abuis gebruikt om file en vervelend aan elkaar gelijk te stellen. Maar de file is niet vervelend, de file is simpelweg, zonder nadere kwalificatie.

Pas wanneer wij de file waarnemen en over de file een oordeel vellen, wordt het vervelend. Maar dit doen we onszelf aan! Wanneer we ons overgeven aan de file, één worden met de file, is deze geen vervelende gebeurtenis meer, maar simpelweg een staat van zijn. We hoeven ons dan niet meer druk te maken.

Wie dit principe snapt, kan het ook buiten de file toepassen. De file is slechts een voorbeeld van dit principe. Maar omdat voor velen van ons de file iedere dag minstens tweemaal een belangrijk deel van het hier en nu vormt, ook een bijzonder geschikt voorbeeld om zelf tot het besef te komen en dit besef verder te ontwikkelen.

Overigens is het helemaal niet erg om deze vergissing te maken. De oplettende lezer zal zien dat wij op deze website ook regelmatig het werkwoord zijn op een dergelijke wijze gebruiken. Zolang we ons er maar bewust van zijn en niet zonder meer accepteren dat wat voor het werkwoord staat niet hetzelfde is als datgeen wat achter het werkwoord staat.

Zen

Zen is een onderdeel van de Boeddhistische traditie. Zen is geen religie, maar een diep inzicht in de werking van de menselijke geest. De kern is dat verlichting, een staat van zijn waarin we geen last meer hebben van emotionele en rationele bagage maar simpelweg zijn, bereikt kan worden door te ervaren en naar het zelf te kijken zonder oordeel. Verlichting is niet iets dat we uit boeken of verbale overdracht kunnen halen.

Hoe is file zen? De file geeft ons iets onomstotelijks, iets waar we niet aan kunnen ontsnappen. Als we eenmaal in de file zitten, is er geen weg meer terug of vooruit. We zijn overgeleverd aan de golven die door de file trekken. Wie zich overgeeft aan deze machteloosheid, zich laat leiden door de frustratie, zal geagiteerd op zijn bestemming aankomen.

Dit doet ons denken aan de student in het oude Japan die zich bepaalde technieken eigen probeerde te maken. Samen met andere studenten oefende hij de bewegingen op het trainingsveld, maar hij werd constant gehinderd door de aanwezigheid van de anderen. De leraar zag de frustratie, en nam de student apart. De leraar vroeg de student: "Wat is het probleem?". De student gaf aan: "Het lukt me niet om mijn bewegingen onder de knie te krijgen, maar ik snap niet waarom". De leraar antwoordde: "Dat komt doordat je niet begrijpt wat harmonie is". Samen liepen ze het bos in, totdat ze bij een beekje kwamen. Hier sprak de leraar de woorden: "Kijk naar het water. Het water laat zich niet tegenhouden door de rotsen en takken, loopt niet spaak op frustratie, maar vloeit om de obstakels heen en verder stroomafwaarts. Word als het water en je zult harmonie begrijpen".

En dit is de essentie van snelwegzen: de file is als het beekje; ons doel is om het water te zijn, ons niet te laten afleiden door de auto voor ons die onze doorgang lijkt te verhinderen, de auto achter ons die onze ontsnapping lijkt te blokkeren. We gaan simpelweg mee in de stroom. Zo bereiken we uitgerust en hernieuwd onze bestemming.

De keuze is aan eenieder: kiezen we het pad van frustratie of het pad naar verlichting? De reistijd zal er niet korter of langer door worden. De winst is een beter functioneren als mens wanneer we verlichting boven frustratie kiezen. En het mooie is: elke file geeft ons opnieuw de keuze!